Novi Sad i obrazovanje Roma
Najveći broj učenika romske nacionalnosti postiže dobar uspeh u nižim razredima osnovne škole. U petom i šestom razredu dolazi do promena u obrazovnim postignućima, pa raste broj učenika sa lošim rezultatima i velikim brojem izostanaka – istaknuto je na skupu u Novom Sadu na kojem su predstavljeni rezultati istraživanja Zaštitnika građana Novog Sada „Obrazovanje dece romske nacionalnosti na teritoriji grada Novog Sada“.
Predstavljajući rezultate istraživanja, predsednica Udruženja „Romena“ Ljiljana Mihajlović navela je dva razloga kojima se može objasniti slabiji uspeh romskih učenika – prvi je slabija saradnja škole sa roditeljima učenika, drugi je složenost samog gradiva.
U osnovnoškolsko obrazovanje na teritoriji grada Novog Sada uključeno je 1099 učenika romske nacionalnosti, kojima u savladavanju jezika i lakšoj integraciji u školsku zajednicu pomažu četiri pedagoška asistenta. Najveći broj romskih učenika imaju osnovne škole koje se nalaze u blizini romskih naselja Adice, Veliki rit, Bangladeš i Šangaj. Najveći procenat učenika romske nacionalnosti pohađa OŠ „Veljko Vlahović“ (34 % od ukupnog broja učenika), dok u ostalim školama taj procenat opada.
Prema rezultatima istraživanja, 9% učenika romske nacionalnosti na kraju drugog polugodišta 2018/2019 godine nije ocenjeno zbog opravdanog, odnosno, neopravdanog izostajanje sa nastave. Kada se procenat neocenjenih učenika romske nacionalnosti uporedi sa procentom neocenjenih učenika druge ili drugih nacionalnosti lako se uočava nadzastupljenost romskih učenika. U ukupnom broju učenika, Romi učestvuju sa 6,0 %, a u ukupnom broju neocenjenih učenika njihov postotak je nekoliko puta veći i iznosi 21%.
Interesantan je i istraživački nalaz koji govori da su devojčice u ukupnom broju romskih učenika zastupljene sa 49%, a u ukupnoj neocenjenosti sa 58 %. Ovaj podatak, po rečima Ljiljane Mihajlović, možemo povezati sa i izazovima sa kojima se suočavaju učenici/e romske nacionalnosti, ali i sa tradicionalnim obrascima ponašanja unutar romske zajednice, kao što su ranije napuštanje obrazovanja radi udaje, uloge devojčica u čuvanju mlađe dece u porodici ili u obavljanja kućnih poslova.
Tri četvrtine učenika romske nacionalnosti (76%) koji su obuhvaćeni istraživanjem dolazilo je iz porodica koje su koristile novčanu socijalnu pomoć i među tim učenicima je tri puta veći procenat (12,3%) onih koji nisu ocenjeni u odnosu na učenike iz porodica koje nisu koristile ovu vrstu pomoći (3,9%).
Kada se uporede podaci o broju učenika romske nacionalnosti koji su školovanje započeli 2011/12 godine sa brojem učenika koji su 2018/19 godini završili osmi razred dolazimo do poražavajućeg podatka da osnovnu školu završi samo 63,4% učenika romske nacionalnosti.
Bilo bi veoma korisno, naglasila je Ljiljana Mihajlović, kada bi se pratilo školovanje jedne generacija učenika, jer bi se tada preciznije utvrdili i razlozi ranijeg napuštanja škole, ali i definisale mere podrške koje su potrebne da bi sprečilo osipanje učenika.
Na potrebu da se pažljivije prate procesi školovanja upućuju i pojave segregacije, jer roditelji upisuju svoju decu u udaljenije i škole u kojima ima manje učenika romske nacionalnosti, pod izgovorom da se u tim školama učenicima omogućuje kvalitetnija nastava.
Učesnike skupa pozdravio je prof. dr Zoran Pavlović, Pokrajinski ombudsman koji je naglasio važnost saradnje roditelja, škole i institucija socijalnu zaštite. On je ukazao i na potrebu da negujemo zajedničke vrednosti, da se pažljivije odnosimo prema osetljivim društvenim grupama i insistiramo na ravnopravnosti svih članova društva, a čemu obrazovne aktivnosti doprinose u značajnoj meri.
Skupom je moderirao Milan Dakić, zamenik pokrajinskog ombudsmana za prava deteta, koji je i ovom prilikom istakao važnost inkluzije sa stanovišta ostvarivanja, zaštite i unapređenja prava deteta. Primerom uključivanja dece migranata u redovan obrazovni sistem i njihove uspešne integracije u vršnjačke grupe dece opšte populacije u Vojvodini, ilustrovao je efikasnost ostvarivanja svih aspekata inkluzivnog obrazovanja. Milan Dakić naglasio je da ćemo jedino zajedničkim delovanjem svih društveno - odgovornih aktera, uz promovisanje i razvijanje pozitivnih stavova prema inkluziji, doprineti unapređenju položaja dece romske nacionalnosti, te prioritetima i izazovima u pogledu njihovog uključivanja u obrazovni sistem.
Na skupu je bilo reči i o merama koje potrebno preduzeti da bi unapredilo obrazovanje pripadnika romske manjine. Potrebno je sistematski prikupljati i analizirati podatke o obrazovanju Roma, podsticati veće učešće romske dece u nastavnim, vannastavnim, sportskim, kulturnim, rekreativnim i drugim aktivnostima u zajednici i vršnjačkoj grupi, treba unaprediti sistem rane identifikacije učenika pod rizikom od napuštanja obrazovanja, sa planom mera za sprečavanje osipanja kako na nivou škole, tako i za pojedinačnog učenika; treba unaprediti saradnju sa roditeljima i raditi na stručnom usavršavanju zaposlenih u obrazovanju.
Posebno je apostrofirana uloga grada Novog Sada u pružanju podrške obrazovanju romskih učenika i koji, u saradnji sa školama i školskim upravama, mora tragati za rešenjima kako bi se smanjila opterećenost pojedinih škola, a učenici upisivali u druge škole.
Skup je održan u okviru Festivala prava deteta čiji inicijator je Pokrajinski zaštitnik građana – ombudsman.
