Uoči 20. februara, Svetskog dana socijalne pravde: Socijalna pravda - važi za sve

Najveći broj pritužbi građanki i građana Pokrajinskom zaštitniku građana - ombudsmanu, a u vezi sa kojima se oni ovoj instituciji obraćaju u uverenju da je ona poslednja, pa čak i jedina instanca od koje će dobiti pomoć ili savet, tiče se egzistencijalnih pitanja iz njihovog svakodnevnog života. Ova pitanja po svojoj pravnoj prirodi najvećim delom spadaju u domen ekonomskih i socijalnih prava. U svakodnevnom životu ova pitanja odnose se na teškoće sa kojima se građani susreću prilikom ostvarivanja prava na zadovoljenje osnovnih potreba, onih kojima se meri nečiji kvalitet života. Mogućnost ostvarivanja prava na zdravstvenu i socijalnu zaštitu, obrazovanje, zaradu po osnovu zaposlenja i humane uslove rada samo su neka od osnovnih prava čiji je ostvarivanje, osim što je zajemčeno Ustavom, međunarodnim i domaćim pravnim aktima, utvrđenoi opšteprihvaćenim civilizacijskim merilima ljudskog dostojanstva.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistku, u centrima za socijalni rad u Republici Srbiji 2015. godine bilo je registrovano gotovo 700.000 korisnika, što čini oko 10 odsto ukupnog stanovništva. Broj stanovnika u stanju socijalne potrebe, međutim, poput pravno nevidljivih lica, stanovnika nelegalizovanih naselja, osoba koje žive ili rade na ulici, a koji nisu registrovani kao korisnici sistema socijalne zaštite, za sada se može jedino pretpostaviti.

Usled nedovoljne, nepotpune ili nepravovremene informisanosti o njihovim pravima, građanima je često otežan pristup i uslugama delatnosti od opšteg interesa, pretežno komunalnih i energetskih. Ovom okolnošću najteže su pogođene upravo socijalno ranjive kategorije stanovništva, one kojima je stručna pomoć u pristupu ovim uslugama neophodna. Sa druge strane, iz obraćanja i pritužbi građana stiče se utisak da postoji još dosta prostora za to da nosioci javne vlasti građane iscrpnije i pravovremenije obaveštavaju o mogućnostima, uslovima i načinu ostvarivanja njihovih prava. Imajući u vidu to da je postupanje u interesu dobrobiti građana jedna od dužnosti svih nosilaca javnih ovlašćenja, pružanje usluga u javnoj sferi treba da se sprovodi na način koji će konstantno podizati svest celog društva o potrebi približavanja idealu socijalne pravde dostupne svima, a posebno najranjivijim društvenim grupama.

Svoju ulogu u razvijanju takve društvene svesti, kao i u obrazovanju građana o njihovim pravima i načinima njihovog uživanja, moraju prepoznati svi segmenti društva, a posebno oni koji se bave obrazovanjem i informisanjem. Građani još od najranijeg uzrasta moraju razvijati svest o tome da, uz dužnost da se informišu o svojim ljudskim i građanskim pravima i obavezama, imaju i pravo na to da o pitanjima od javnog značaja budu istinito, objektivno, potpuno i blagovremeno informisani od strane nadležnih instanci. U suprotnom, građani neće u dovoljnoj meri koristititi raspoložive pravne i institucionalne mehanizme za uživanje svojih prava, nego će, misleći da oni ne postoje ili ne funkcionišu, sve više pribegavati alternativnim ,ali ne nužno i zakonitim rešenjima, kako bi svoja prava ostvarili na način koji oni doživljavaju lakšim i ekonomičnijim.

Zbog svega navedenog, koncept socijalne zaštite ne bi se smeo svoditi prevashodno na socijalna davanja i druga prava regulisana propisima koji isključivo ili pretežno uređuju ovu oblast. U zakonodavstvu Republike Srbije postoje brojni instrumenti predviđeni drugim aktima koji su takođe namenjeni smanjenju finansijskog opterećenja domaćinstava i pojedinaca, poput umanjenja cene komunalnih usluga za određene kategorije stanovništva, a čijom se adekvatnom primenom mogu prevazići neka od ograničenja koja nameću raspoloživi resursi u sistemu socijalne zaštite.

Nadležni republički i pokrajinski organi krajem prošle godine najavili su da će 2017. godina biti posvećena socijalnoj zaštiti. U okviru aktivnosti koje Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman sprovodi u oblasti obrazovanja o ljudskim pravima i pitanjima od značaja za njihovo ostvarivanje i promovisanje, aktivnosti ove institucije će u 2017. godini biti usmerene ka socijalnim pravima. Sa naročitom pažnjom biće praćeno funkcionisanje mehanizama za ostvarivanja prava u oblasti socijalne zaštite i drugih oblika socijalne sigurnosti kao preduslova za ostvarivanje načela socijalne pravde. Pokrajinski zaštitnik građana - ombudsman će pažnju posvetiti i izveštavanju medija o ovoj oblasti društvenog života, budući da se profesionalno javno informisanje o ljudskim pravima smatra jednim od najznačajnijih koraka ka ostvarivanju pomenutog načela.